“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sân khấu gần gũi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sàn diễn nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới hấp dẫn. Điều này cộng hưởng với khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều rạp hát chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng đổi thay về cách trình bày, dàn dựng theo hơi thở thời đại để hạp với thị hiếu thẩm mỹ người xem hiện tại.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở huê hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở huê hồng đã đổi thay từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để ăn nhập với thời khắc hiện tại và để tụ hội truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, nên chi sân khấu được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D tương trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc hiện đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên khung cảnh hiệp với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gụi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở hoa hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở từng lớp đương thời, cách dàn dựng đương đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tục và không bị gián đoạn vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung chia sẻ: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò trẻ mỏ nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì trẻ em đi giải quyết chuyện người lớn. Pháp luật được giải quyết thông qua trò trẻ con. Đấy là giá trị mấu chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở hoa hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sân khấu cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn lừng danh của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và cho diễn viên trong Liên hoan sân khấu Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một bộ mặt khác, hoàn toàn mới mẻ cho cách làm cũ, đó là ngôn ngữ sàn diễn tinh giản, rõ ràng và thậm chí hoang vu của chủ nghĩa biểu hiện - ước lệ. sân khấu vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, nhân tố hình thể và sự tươi tỉnh của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, tiếng nói gần gụi với khán giả trẻ, đôi khi khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng tầng lớp bây chừ. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở nên trọng tâm câu chuyện, làm phát sinh những cảnh huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các tình huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ tiếng nói thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

ngoại giả, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến lừng danh Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền tầng lớp thống trị xưa nhưng cũng là tấm gương phản chiếu xã hội hiện tại. Từ những cấu tứ quyến rũ, hí hước... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người nữ giới Việt Nam hiện đại, thông minh, ứng biến mọi tình huống rất tinh tế và hết sức khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sàn diễn được trang hoàng như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

Thực tế trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang chũm làm mới vở diễn cũ để sân khấu không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như bây giờ. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng nắm đổi thay cách cảm, cách nghĩ, cách dòm, phản biện và cách phản ảnh hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sàn diễn đã biết cách sáng tạo ra những tiếng nói hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, phối hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nguyên tố kỹ thuật hiện đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách dịch thuật đà nẵng bộc lộ.

Sơn Tùng